OSMANLI DEVRİNDE KIRKKILİSE MİLLETVEKİLLERİ
Ahmet Rodopman
23 Nisan 1920 tarihinde Ankara’ da toplanan I. Büyük Millet Meclisi yeni bir Türk Devletinin oluşturulmaya başladığı müjdesini vermiştir. Bunun yanı sıra, Türk Milletinin istiklali ve istikbali için savaşmaya, barışmaya ve hak ettiği laik, sosyal ve modern bir devlet kurma uğraşlarını vermiştir. Hedeflenen Cumhuriyete ulaşma yine Büyük Millet Meclisini oluşturan millet vekillerinin onayı ile 29 Ekim 1923 tarihinde gerçekleşmiştir.
Demokratik hayatın vazgeçilmezi, meclis ve tüm yurtta yapılan genel seçimlerle oluşturan seçilmiş millet vekilleridir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’ nin çalışmaya başladığı 23 Nisan 1920 tarihinden bu yana bu kutsal görevi yapan değerli milletvekillerimizi bir çoğumuz hatırlıyor veya isimlerine kolaylıkla ulaşabiliyordur. Ancak bu tarihten önce de Osmanlı İmparatorluğunda meclisler oluşturulmuş, seçimler yapılarak millet vekilleri seçilmiştir. He ne kadar Osmanlı meclislerinin ömürleri çok uzun olmamışsa da çok önemli girişimler ve uygulamalar bu süreçte yapılmıştır. Kırkklise olarak, Edirne Vilayetine’ e bağlı bir sancak olması nedeniyle Kırklareli ve Edirne’den seçilen millet vekillerimizin kentimiz için özveri ile çalışıp, yaptıkları hizmetleri unutmayıp saygı ile anmak istedim.
23 Aralık 1876'da Kanun-i Esasi(Anayasa) nin ilan edilmesi ile Birinci Meşrutiyet dönemi başlamıştır. I. Meşrutiyetin I. Meclisi sancaklarda yerleşik olan tüm yurttaşları temsilen, nüfus oranlarına göre gönderdikleri müslüman ve gayrimüslim milletvekillerinden oluşmaktadır. Kırkkılise(Kırklareli) o yıllarda Edirne Vilayetine bağlı olduğu için ayrım yapılmaksızın şöyle sıralanmaktadır. Şerif Efendi, Rıfat Efendi, Rasim Bey, Hüsnü Bey, Rupen Efendi, Yorgaki Efendi, Yorgiyo Efendi, Atenodurus Efendi, Ceritoğlu Panoyotaki Efendi. Bu kişiler ile ilgili araştırmalarımız devam etmektedir. Ancak ne yazık ki yeterince belge bulunamadığı için ayrıntılara varmak zor olmaktadır.
I. Meşrutiyetin II. Meclisine yine Kırkkılise’ yi de temsilen Edirne Vilayetinden katılan milletvekilleri: Şerif Bey, Rıfat Efendi, Rasim Bey, Raşit Bey, Rupen Efendi, Kostaki Peridi Efendi, Samakovlu Zahiri Efendi, Gümüş Gerdan Milhaliki Bey, Yorgiyo Atenodurus Bey’dir. Ancak 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı yenilgisi bahane edilerek meclis, II. Abdülhamid tarafından kısa süre sonra tatil edilmiştir. Bu kişiler ile de ayrıntılı bilgiler derlendiğinde tekrar gündeme getirilip yazılacaktır.
Aradan 29 yıl geçip 17 Aralık 1908 tarihine gelindiğinde II. Meşrutiyet ilan edilmiş ve yine yapılan seçimlerle yeni bir Meclis oluşturulmuştur. 1908 den 1920 yılına kadar süren meclis çalışmaları bir hayli zorlu ve hareketli geçmiştir. Bir biri ardı sıara 4 dönem 12 yıl sürdürülmüş ve bu süre içinde Kırkkılise mutasarrıflığı olarak çok değerli devlet adamı, Millet vekili olarak meclise gönderilmiştir. Ancak 16 Mart 1920 tarihinde İstanbul’ u işgal eden güçler tarafından meclis çalışmalarına son verilmiştir.
Çok değil daha 100 yıl önceleri yaşanılan bu dönemleri ve yaşayanları sıralayıp, o yıllarda yapılanlardan çıkaracağımız derslere geçelim.
II. Meşrutiyet I. Meclis Milletvekilleri(1908-1912) :Emrullah Bey, Mustafa Arif Deymer
17 Aralık 1908 de göreve başlayan meclis, önemli kararlar ve önemli yapısal değişiklikler yapmıştır.
II. Meşrutiyet II. Meclis Milletvekilleri (1912-1914) :Ömer Naci Bey. Osmanlı’ nın en karmaşık dönemlerinden biri olan bu süreçte Kırkkılise Millet vekilliğinde, Mustafa Kemal Atatürk’ ün Manastır İdadisinden arkadaşı olan Ömer Naci Bey’ i görüyoruz. Hayli ilginç bir kişiliği olan Ömer Naci Bey, milletvekilliği süresince Babıali de siyasi ve idari ,işlerle ilgilenmiş, önemli bir vatansever asker olarak, hemen arkasından diğer devlet görevlerinde bulunmak üzere gittiği Kerkük’ te tifüse yakalanarak 38 yaşında hayata gözlerini yummuştur.
II. Meşrutiyet III. Meclis Milletvekilleri (1914-1918 : Dramalı Rıza Bey. Edirne’ de 1865 yılında doğmuş olan Rıza beyin yaşamı ve yaptıkları ile ilgili ayrıntılı bilgilere ulaşılamamıştır.
II. Meşrutiyet IV. Meclis Milletvekilleri (1918-1920 : Mustafa Arif Deymer . Osmanlının Son Meclisi olan bu mecliste Danıştay Başkanlığı yapmıştır.
Böylece Osmanlı Meclislerinde millet vekilliğimizi yapmış tarihi kişilikleri sıralamış olduk. Her ne kadar Osmanlı’ nın en kötü günlerinde çalışmak zorunda kalmışlarsa da her birinin kişisel özellikleri nedeniyle çok farklı insanlar olduklarını görmekteyiz. Özellikle içlerinde bir kaçının ileriki yazılarımızda kişiliklerinden ve yaptıkları önemli işlerden söz edeceğiz.
(Devam Edecek)
