KIRKLARELİ BELEDİYE TEŞKİLATININ KURULUŞU 1870-2024

ARIL Barış Toptaş – Kırklar

BARIŞ TOPTAŞ

İçindekiler Tablosu

Kırklareli Adının Tarihçesi 1

Kırklareli’de İdari Yapılanmanın Tarihi Geçmişi Vilayet Teşkilatlanın Kuruluşu 6

Ülkemizde Belediye Teşkilatlarının Kuruluş Süreci 7

Kırklareli Belediyesinin Kuruluşu 8

Geçmişten Günümüze Kırklareli Belediye Hizmet Binaları 9

İlk Belediye Hizmet Binası 1870-1900 16

Kırklareli Belediye Hizmet Binası 1900-1962 (Kırklareli Müzesi) 18

Günümüzde Kullanılan Belediye Hizmet Binası 23

Geçmişten Günümüze Kırklareli Belediye Başkanları 24

Geçmiş Dönem Kırklareli Belediye Başkanları Fotoğraf ve Onam Belgeleri 25

 

 

KIRKLARELİ ADININ TARİHÇESİ

Trakya’da şirin bir şehir olan Kırklareli’nin ne zaman kurulduğu hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Şehrin bilinen ilk adı, Ptolemeos Klaudios’un (M.S. 150) Geografika adlı eserinde birçok meyvenin yetiştiği yer anlamına gelen, “Karpodaimon” olarak geçmektedir.^[1] Bunun yanı sıra, Balkan Savaşları esnasında 1912 yılında Kırklareli’ne gelen Bulgar Ulusal Müze Müdürü Bogdan Filov, bugünkü Yayla Mahallesinde şehrin önde gelen Rum sakinlerinin kendisine şehrin Bizans dönemindeki adının “Karpodaimon” olduğunu söylediklerinden bahsetmektedir.[2]

Zaman içerisinde Karpodaimon, Tarpodison, Herakliya, Vrisium, Verise, Bozilli, Nerisse, Aya Saranda, Dessarakendi Eklisite, Kırkkimse, Kırkkimesne ve Kırkkilise adları ile anılan şehre^[3] Rumlar tarafından Saranda Ekklesies, Bulgarlar tarafından Lozengrad adı verilmiştir. Şehrin Osmanlı Döneminde kullanılan ve bilinen ilk Resmi adı olan “Kırkkilise” ismi, Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında da kullanılmaya devam edilmiştir.

Şehrin Kırkkilise olan adından rahatsız olan ve o dönem Bolu Milletvekili olan Kırklareli’li Doktor Mehmet Fuat Umay, 4 Aralık 1924 tarihinde, Kırkkilise adının gayri milli özellikler taşıması gerekçesi ile şehrin adının Kırklareli olarak değiştirilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne “Kırkkilise isminin Kırklareli’ne Tedbilini Teklif Ederim.” şeklinde Kanun teklifi vermiş,^[4] aynı gün görüşülmesi uygun bulunan teklif, İçişleri Komisyonu'na havale edilmiş, Komisyon gerekli incelemeleri yaptıktan sonra Kanun mazbatasıyla birlikte görüşülmek üzere yeniden Meclise göndermiştir. Teklifin 15 Aralık 1924’te müzakeresine başlanılmış, tartışmalar sonunda teklif kabul edilmemiş, müzakereler ileri bir tarihe bırakılmıştır. 20 Aralık 1924 tarihinde yapılan müzakerelerde özetle, Konya Milletvekili Naim Hazım Bey, Kırkkilise ismiyle Kırklareli isimlerinin aynı mahzurları taşıdığını ve üstelik telaffuzunun da güç olduğunu belirtmesine ve başkaca muhalif sesler çıkmasına karşın, Kanun teklifi yapılan açık oylama sonucunda oy çokluğu ile kabul edilmiştir. 20 Aralık 1924 tarih ve 537 Sayılı Kanun ile şehrin “Kırkkilise” olan adı, “Kırklareli” olarak değiştirilmiş, 537 sayılı Kanun, 14 Ocak 1925 tarih ve 82 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.^[5]

Belge 1. T.B.M.M./14 Ocak 1925 tarih ve 82 sayılı Resmi Gazetede yayımlan 537 sayılı Kanun.

Belge 2. T.BM.M./ 537 sayılı Kanunun 4 Aralık 1924 Tarihli  Müzakere Tutanağı.

Belge 3. T.BM.M./ 537 sayılı Kanunun 15 Aralık 1924 Tarihli  Müzakere Tutanağı.

 

Belge 4. T.BM.M./ 537 sayılı Kanunun 20 Aralık 1924 Tarihli  Müzakere Tutanağı.

KIRKLARELİ’DE İDARİ YAPILANMANIN TARİHİ GEÇMİŞİ

VİLAYET  TEŞKİLATININ KURULUŞU

Kırklareli Osmanlılar tarafından fethedildikten sonra uzun bir süre nahiye olarak idare edilmiştir. 1568 yılında Vize Sancağına bağlı bir kaza iken^[6] 3 Kasım 1839'da Sultan Abdülmecid tarafından ilan edilen Tanzimat Fermanından sonra yapılan teşkilatlandırma ile Rumeli Eyaleti’nin Paşa Sancağına bağlı bir kaza kaza olmuş ve Kaymakamlarca idare edilmeye başlanılmıştır. Şehrin ilk Kaymakamı da Saffet Bey olmuştur.^[7] Daha sonra Silistre Eyaletine bağlanmış, 1846 yılında da Edirne Vilayetine bağlı bir kaza olmuştur.

1870 yılında hazırlanan Edirne Vilayet Salnamesine göre, Babaeski, Kırkağaç, Ahtapoli, Pınarhisar,  Sultanyeri, Cisri Mustafa Paşa (Svilengrad-bugün Bulgaristan sınırları içerisinde kalmaktadır.) ve Havsa’dan oluşan Kırkkilise Sancağı merkezi, yedi nahiyeli kaza durumuna gelmiştir.^[8]

Cumhuriyetin ilanından sonra, 1921 Anayasası’nın (85 sayılı Teşkilatı Esasiye Kanunu) 14 ncü maddesi kapsamında, Sancak veya Mutasarrıflıkların kaldırılması sonrasında, Kırkkilise Sancağı İdari yapısı 1 Mart 1924 tarihinde tekrar teşkilatlandırılmış, Kırkkilise müstakil bir Vilayet haline getirilerek  bağlı olduğu Edirne Vilayetinden ayrılmıştır.^[9] İlin ilk Valisi de hangi tarihte atandığı tam olarak bilinmemekle birlikte aynı yıl göreve başlayan İslimiyeli İsmail Sabri Bey olmuştur.^[10]

Ülkemizde Merkezi İdarenin taşrada ilk defa teşkilatlanması ise 1864 yılına rastlamaktadır. Bu tarihten sonra çıkarılan Anayasalarda ve taşra teşkilatı ile ilgili kanunlarda bazı değişiklikler yapılmakla birlikte esas itibariyle il sistemi korunmuştur.

Cumhuriyet’in ilanından önce hazırlanan 1921 Anayasası ile Cumhuriyetin ilanından sonra  hazırlanan  1924  Anayasası’nda, Cumhuriyet  dönemi  idari  bölünüşünün Osmanlı döneminden  farklı  olacağı ortaya  konulmuştur. Osmanlı döneminde bulunan  müstakil  sancaklar ve  vilayetlere  bağlı  sancaklar,  birer  vilayet  haline getirilmişlerdir.  Sancak  veya  mutasarrıflık  ise  ortadan  kaldırılmıştır.  Vilayetler  doğrudan kazalara taksim edilmiştir.

ÜLKEMİZDE BELEDİYE TEŞKİLATLARININ KURULUŞ SÜRECİ

Türk Dil Kurumuna göre “Belediye” “isim İl, ilçe, kasaba, belde vb. yerleşim merkezlerinde temizlik, aydınlatma, su, toplu taşıma ve esnafın denetimi gibi kamu hizmetlerine bakan, başkanı ve üyeleri halk tarafından seçilen, tüzel kişiliği olan örgüt, şehremaneti.” olarak tanımlanmıştır.

            Osmanlı döneminde Tanzimat Fermanının ilanından önce ( 1839 yılı ) günümüz benzeri belediye hizmetlerini yürüten bir kuruluş yoktu. Bazı hizmetler Kadılar tarafından yerine getirilmekteydi. Kadılar çok geniş yetkilere sahip, görevli bulundukları şehirlerin yanı sıra  mülki sınırlar içerisindeki tüm köy ve nahiyelerin de mülki amiri ve yargıcı idi. Hukuk ve güvenlik işlerinin yanında, halkı örgütleyerek bir takım hizmetlerin yaptırılmasını sağlamaktaydı.[11]

16 Ağustos 1854 yayımlanan resmi tebliğle İstanbul’da bugünkü belediye zabıtası görevini yapan, şehrin temizlik ve güzelliğiyle ilgilenen Şehremaneti teşkilatı kurulmuştur.  

1857 Yılında ise şehremaneti teşkilatına yardımcı olmak üzere, Osmanlının ilk örgütlü Belediye Teşkilatı Beyoğlu sınırları içerisinde “Altıncı Daire-i Belediye” adıyla kurulmuştur.

 1868 tarihinde Dersaadet İdare-i Belediye Nizamnamesi yayınlanmıştır. Nizamname ile Şehremaneti yeniden yapılandırılmış ve İstanbul’un ondört belediye dairesine ayrılması kararlaştırılmıştır.[12]

23 Aralık 1876'da Tarihinde ilan edilen Kanun-i Esasi’de belediyelerin özel bir kanunla düzenleneceği ifade edilmiş, 5 Ekim 1877 Tarihinde yürürlüğe giren Dersaadet Belediye Kanunu ile İstanbul yirmi daireye ayrılmıştır. Bu kanuna göre belediyeler belediye reisi, belediye meclisi ve belediye cemiyeti olarak üç organa sahiptir. Merkezi idare belediye reisini meclis üyeleri arasından seçmektedir. Şehrin imarı için istimlak yetkisini açık olarak düzenleyen ve belediyelere bazı yeni görevler de yükleyen bu kanun 1930 yılında kabul edilen 1580 Sayılı Belediye Kanunu’na kadar yürürlükte kalmış, bu dönemde kurulan belediyeler Osmanlı idari yapısı içinde yer alan kuruluşlar haline gelmişlerdir. Bu ilk uygulamalar Ülkemizde mahalli idare geleneğinin oluşmasında önemli rol oynamış ve Cumhuriyet döneminde yeniden yapılandırılan belediyeler için birer başlangıç noktası olmuşlardır.[13]

KIRKLARELİ BELEDİYESİNİN KURULUŞU

Kırklareli’nin ilk yerel gazetelerinden Yeşilyurt Gazetesi sahibi ve Gazeteci Ali Riza Dursunkaya, Kırklareli’de ilk Belediye Teşkilatının 1877-1878 Osmanlı – Rus Savaşından önce yapıldığından bahsetmiş ancak herhangi bir tarih belirtmemiştir. Bu dönemde Kırklareli eşrafından Şakir Bey’in damadı, Malik Ağanın amcası Süleyman Bey ile, Kaftan Oğullarından Atıf Bey’in Belediye Başkanlığı görevlerinde bulunduğundan bahsetmiştir.[14]  1287 Yılına ait (1870 Yılı) Edirne Salnamesinde ise, Kırkkilise Belediye İdare Meclisi  Başkanı olarak Süleyman Bey’in adı geçmekte, aşağıda isimleri belirtilen Belediye Meclis Üyeleri ile çalışanlar gösterilmektedir.[15]

KIRKKİLİSE BELEDİYE İDARE MECLİSİ  -  1287 (1870) Yılı
Başkan	Süleyman Bey	Katip	Ali Efendi
Üye	Mahmut Bey
Üye	Aleksandır Bey	Sadık Emini	Dimitri Ağa
Üye	Akyaçov Bey

            Gerek, Osmanlı Arşiv belgeleri, gerek Edirne Vilayeti Salnameleri gerekse diğer yazılı belgelerde Kırklareli Belediyesinin kuruluşuna ilişkin 1870 tarihinden öncesine ait başkaca bir bilgiye rastlanılmamıştır. Gazeteci Ali Riza Dursunkaya’nın bahsettiği, H.1287 (1870) yılına ait   Edirne Vilayeti Salnamesinde adı geçen Süleyman Bey’in aynı kişiler olması tarihsel olarak kuvvetle muhtemel olduğundan Kırklareli’nin İlk Belediye Başkanının Süleyman Bey olduğu anlaşılmaktadır. Diğer taraftan Osmanlı Dönemindeki Belediye Teşkilatlarının Kuruluş süreçleri, Kırkkilise Kazasının bağlı olduğu Edirne Vilayetinde Belediye Teşkilatının H.1284 (1867) yılında kurulması ve H.1287 (1870) yılına ait Edirne Vilayeti Salnamesi dikkate alındığında, Kırklareli Belediye Teşkilatının 1870 yılında kurulmuş olduğu düşünülmektedir.

Yukarıda da açıklandığı üzere Kırklareli’nin ilk Belediye Başkanının H.1287 (1870) yılı itibari ile Süleyman Bey olduğu, yerine tarihi belli olmamakla birlikte Atıf Bey’in geçtiği, Atıf Bey’in bu görevi H.1294 (1877) yılına kadar sürdürdüğü Gazeteci Ali Riza Dursunkaya tarafından belirtilmektedir. Ali Riza Dursunkaya bu tarihten sonra görev yapan Belediye Başkanlarını ise sırasıyla, Hacı Mestan Efendi, Seyit Ahmet Efendi, Sağır Ahmet Efendi, Hacı Mestan Efendi, Rauf Bey, Ahmed Mazhar Efendi, Dingiloğlu Ahmet Bey (iki kez), Tosunoğlu Mehmet Bey, Rauf Beyzade Hilmi Bey (üç kez, sonuncusu Yunan işgali sonuna kadar), Balkan Savaşından sonra, Sırma Yorgi Efendi, Vekaleten Müftü Baha Bey, Hacı Mestanın Ahmet bey,

Belge 5. Kırkkilise Belediye İdare Meclisi, Salname-i Edirne, Def’a I, 1287 (1870).

Çelebi Efendi, Dramalı Rıza Efendi, Muhiddin Özenbaş, Tosunoğlu Arif Bey, Şevket Dingiloğlu (üç kez), Karahafızoğlu Hüseyin Bey, Ali Riza Dursunkaya, Vekaleten Avukat Nail Bey, Doktor Mehmet Can Yeniley, Vekaleten Emekli Albay Hasan Bey, Haşim Peksöz (iki kez), Vekaleten İl Sağlık Müdürü Asaf Aydonat ve Reşit Altay olarak belirtmesine karşın herhangi bir tarih veya dönem bilgisine yer vermemiştir.[16]

            Öte yandan, Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivleri, Edirne Vilayeti Salnameleri ve diğer yazılı ve görsel yayımların incelenmesi sonucunda geçmişten günümüze Kırklareli Belediye Başkanlarının isimleri ve görev yaptıkları dönemlerle ilgili aşağıdaki kayıtlara ulaşılmıştır.

            H-29-12-1292 Tarihli Osmanlı Arşiv Belgesinde “Ali Şükrü Efendi; 1292 Kırklareli doğumlu, Kırkkilise Belediye Reisi Hacı Seyyid Ahmed Efendi'nin oğlu”[17] Konu başlıklı belge.

H-29-12-1298 Tarihli Osmanlı Arşiv Belgesinde “Eyüb Nazmi Efendi; 1298 Kırkkilise doğumlu, Kırkkilise Belediye Müfettişi İbrahim Edhem Ağa'nın oğlu”[18] Konu başlıklı belge.

H-7 -12-1306 Tarihli Osmanlı Arşiv Belgesinde “Çoğunluğun oyunu almadığı halde Kırkkilise kasabası Belediye Meclisi azalığına seçilip ardından Meclis Reisi yapılan Mestan Efendi'nin meclisten çıkarılmasına dair ahalinin verdiği arzuhalin gereği yapılmak üzere Edirne Valiliği'ne gönderilmesi.”[19] Konu başlıklı belge.

H.1310 (1894) Senesinde Mutasarrıf Neşet Paşa ve Hacı Mestan Ağanın Belediye Reisliği döneminde bazı binalar istimlak edilerek zemini bodrum, birinci ve ikinci katlarında beşer oda iki salonu havi gayet zarif bir Belediye Dairesinin meydana getirilmiştir.[20]

H-01-03-1313 Tarihli Osmanlı Arşiv Belgesinde “Kırkkilise Belediye Reisi Hacı Mestan Efendi'nin kötü muamelatına dair yapılan şikayetin mahallince tahkiki.”[21] Konu başlıklı belge.

H-1-04-1318 Tarihli Osmanlı Arşiv Belgesinde “Edirne'nin Kırkkilise Sancağı Belediye Meclisi intihabında Tosunzade Rıza Efendi en fazla oyu aldığı halde Dingiloğlu Ahmed Efendi tayin edildiğinden lüzumlu tahkikatın yapılması.”[22] Konu başlıklı belge.

H.1319 (1901) yılına ait Edirne Vilayeti Salnamesinde, Kırkkilise Belediye Dairesi başlığı altında Belediye Başkanı Ahmet Faik Efendi ile aşağıda isimleri belirtilen Belediye Meclis Üyeleri ve diğer görevlilere yer verilmiştir.[23]

KIRKKİLİSE BELEDİYE DAİRESİ  - 1319 (1901) Yılı
Başkan	Ahmet Faik Efendi	Üye	Mihailu Efendi
Üye	Tabip Leon Efendi	Katip	Mustafa Efendi
Üye	Sare Efendi	Sadık Emini	İbrahim Efendi
Üye	Nikoli Efendi	İşgaliye Katibi	Bahaüddin Efendi
Üye	Mehmet Efendi	Veteriner	Hüseyini Sani Efendi
Üye	Salamon Efendi

H.1330 (1914 Yılı) Belediye Reisi, Muhiddin Özenbaş şehre bir çeki düzen vermeyi kararlaştırmış, yolların genişletilmesi, harap yerlerin tamiri, çeşmelerin ihyası gibi hizmetlerde bulunmuştur.[24]

28 Kanun-ı Evvel 1331 (1915 Yılı) Tarihli Telgraf “Harbiye Nazır-ı Muhteremi Enver Paşa Hazretlerine Gelibolu Şibh-i Ceziresi’nin düşmandan kamilen tathiri hususunda şanlı ordumuzun gösterdiği celadet-i kahraman-aneden dolayı bütün Kırkkilise ahalisinin hasıl eylediği hissiyyat-ı minnet-dariyi arz ile tebrikat-ı halis-anemizi takdim eylerim. Kırkkilise Belediye Reisi Muhiddin”[25]

H.1332 (1916 Yılı) Muhiddin Özenbaş’ın Belediye Reis Vekilliği zamanında şehir planı yaptırmaya teşebbüs etmiş, Belediye Meclisinden alınan bir karar üzerine İstanbul’dan İtalyan Mühendis Andre Bevarolo ile mukavele yapılmış M.Alfred adında bir mühendis şehrin plan ve haritasını yapmıştır.[26]

H-02-07-1336 (1920 Yılı) Tarihli Osmanlı Arşiv Belgesinde “Taltifat; Muhiddin Bey Kırkkilise Belediye Reisi; Mecidi Nişanı”[27] Konu başlıklı belge.

H.1341 (1925 Yılı) Şevket Dingiloğlu’nun Belediye Reisliği döneminde, Aşağıpınar kaynağı yanındaki mezbaha binası baştan aşağı yenilenmiş ek binalar tesis edilmiştir.[28]

Trakya'da Yeni Işık Gazetesi 1926 yılında kurulmuş ve yayına başlamıştır. Gazetenin imtiyaz sahibi, Kırklareli Belediye Reisi Dingiloğulları'ndan Süleyman Şevket Bey'dir.[29]

Belge 6. Kırklareli Belediyesi Teşkilat Kadrolarında Yapılan Değişikliğe İlişkin Kararname - 26 Nisan 1943.

Belediye Reisi Kara Hafızoğlu Hüseyin Bey’in CHF Fırka Müfettişliği tarafından değiştirilmesinin talep edilmesi. 1928 [30]

1929 Yılında Ali Riza Dursunkaya’nın Belediye Reisliği zamanında bugünkü Dingiloğlu Parkı içerisinde yer alan Balkan Savaşları esnasında yıkılan Arslanlı Çeşmenin kaynağı ile haznesi ayrılarak açtırılmış, gerek şehrin arasözle sulanması gerekse parkın içerisine hela ve parkın su ihtiyacının karşılanmıştır. Emekli Albay Hasan Tahsin Bey’in Belediye Reis Vekilliği döneminde ise susuz olan Yayla Mahallesinde yaptırılan havuza da bu kaynaktan santrifüj pompa ile su verilmeye başlanılmıştır.[31]

Şevket Bey’in (Dingiloğlu) Kırklareli Belediye Başkanlığının Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk  Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 2 Kasım 1930 [32]

Doktor Mehmet Can (Yeniley) Beyin Kırklareli Belediye Başkanlığının Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk  Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 13 Kasım 1934 [33]

Doktor Mehmet Can Yeniley’in Başkanlığı döneminde mevcut mezarlıklardan birinin tevsi edilerek asri mezarlığa dönüştürülmesi kabul olunmuş, Hasan Tahsin Bey’in Belediye Resiliği Vekaleti döneminde Asri Mezarlığın duvarları örülmüştür.[34]

Haşim Peksöz’ün Kırklareli Belediye Başkanlığının Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 31 Aralık 1938 [35]

Haşim Peksöz’ün Kırklareli Belediye Başkanlığının Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 27 Kasım 1942 [36]

Haşim Peksöz’den sonra İl Sağlık Müdürü Asıf Aydonat Belediye Reisliğine tayin olunmuştur. 1946[37]

Kırklareli Belediyesi Teşkilat Kadrolarında yapılan değişikliklerin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. [38]

Foto 1. Kırklareli Belediye Başkanı ve Meclis Üyeleri ve Çalışanlar - 1932 Yılı.

Foto 2. Kırklareli Belediye Başkanı ve Meclis Üyeleri-1932 Yılı.

Kırklareli Belediyesi Başkanlığı Seçimlerini Kazanan Reşit Altay’ın Başkanlığının Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 25 Haziran 1946 [39]

Kırklareli Belediyesi Başkanlığı Seçimlerini Kazanan Halil Yaman’ın Başkanlığının Cumhurbaşkanı Celal Bayar Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 2 Ocak 1951 [40]

Kırklareli Belediyesi Başkanlığı Seçimlerini Kazanan Halil Yaman’ın Başkanlığının Cumhurbaşkanı Celal Bayar Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 9 Ocak 1956 [41]

Kırklareli Belediyesi Yönetiminin Kırklareli Valiliği Uhdesine Geçmesine İlişkin Kararname. 10 Ekim 1957 [42]

Sonuç olarak, erişim imkanı sağlanan yukarıda özet bilgi ve konu başlıkları verilen bu bilgiler ışığında;

1870-1930 Yılları arasında Belediye Başkanlığının Belediye Meclis Üyeleri içerisinden seçildiği, 22 Ekim 1930 yılı itibari ile ilk kez halk oyu ile seçimlerin yapıldığı ve bu seçimi Şevket Dingiloğlu’nun kazandığı, 1930 yılından önceki Belediye Başkanlarının birçoğunun isimlerinin belirlenmesine karşın görev yaptıkları dönemler ise kısmen tespit edilebilmiştir.

1930-1957 Döneminde görev yapan Belediye Başkanları ise Cumhuriyet Arşivlerinde bulunan belgelerden tespit edilebilmiştir.

İçişleri Bakanlığının 23 Eylül 1957 tarih ve 19789 ve 19791 sayılı yazıları ve Bakanlar Kurulunun 24 Eylül 1957 tarihli kararı gereğince, 1580 sayılı Belediye Kanunun 94 ncü maddesi “d” fıkrası uyarınca,  Cumhurbaşkanlığının 10 Ekim 1957 tarih ve 30041 sayılı Kararnamesi ile Kırklareli Belediyesi Başkanlığı Kırklareli Valisi Uhdesine geçmiştir. Günümüz Kayyım uygulamalarına benzer bu dönemde aşağıda isimleri yazılı Valiler aynı zamanda Kırklareli Belediye Başkanlığı görevini yürütmüştür.[43]

1957-1958	Alaettin Eriş           (Kırklareli Valisi)
1958-1960	Cenap Aksu            (Kırklareli Valisi)
1960-1962	Hikmet Baloğlu      (Kırklareli Valisi)
1962-1963	Mehmet Saraçoğlu (Kırklareli Valisi)

            1962 Yılından 12 Eylül 1980 Askeri darbe dönemine kadar ise Belediye Başkanları halk oyu ile ve seçimle göreve gelmiştir.

1980-1982 Askeri dönemde Hasan Şaylan Belediye Başkanı olarak görev yapmıştır.

1984 Yılında halk oyu ile Ali Nazmi Üstündağ tekrar Belediye Başkanı seçilmiş olup, bu tarihten itibaren günümüze kadar demokratik seçimler sekteye uğramadan devam etmiştir.

 

GEÇMİŞTEN GÜMÜZE KIRKLARELİ  BELEDİYE HİZMET BİNALARI

İLK  BELEDİYE BİNASI  1870-1900

            İlk Belediye binası bugünkü Belediye Hizmet Binası bitişiğinde, Karakol Sokak üzerinde idi. Kırklareli Belediyesinin kuruluşunun ilk yıllarında kullanılan bu bina kiralık olması nedeniyle geçici olarak kullanılmış,[44] yeni Belediye Hizmet Binasının yapılması ile bu binadaki kullanım 1900 yılında sona ermiştir.

Sonraki yıllarda uzun süre Kırklareli Merkez Polis Karakolu olarak kullanılan alt katı taş üst katı ahşap karkas iki katlı bu bina 1970’li yılların başında yıkılmış, yerine 1977 yılında dört katlı betonarme Polis Karakolu ve lojman yapılmıştır. Uzun süre Çevik Kuvvet tarafından kullanılan bina halen İl Emniyet Müdürlüğü birimlerince aktif olarak kullanılmaktadır.

Foto 3. İlk Belediye Binası (en sağdaki bina)

Foto 4. İlk Belediye Binası

 

KIRKLARELİ BELEDİYE HİZMET BİNASI  1900-1962 (Kırklareli Müzesi)

            Kırklareli Belediyeciliğinin ilk müstakil binası olan ve günümüzde Müze olarak kullanılan yapı, 1894 yılında, Mutasarrıf  Neşet Paşa ve Belediye Başkanı Hacı Mestan Efendi döneminde, Mustafa Kemal Bulvarı üzerine, Karacaibrahim Camii karşısında inşasına başlanılmış,[45] 8 Kasım 1900 tarihinde yapılan Resmi Törenle ile açılışı yapılmıştır.[46] Kırklareli şehir merkezinde bulunan son dönem Osmanlı mimarisinin en güzel örneklerinden birisidir.

Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 20 Aralık 1930 tarihinde gerçekleştirmiş olduğu Kırklareli Ziyaretinde, Belediye Başkanı Şevket Dingiloğlu, Belediye Meclis Üyeleri ve şehrin ileri gelenleri ile bu binada görüşmüş ve istişarelerde bulunmuştur. Ziyaret bitiminde Belediye binası önünde toplanan halkı selamlayan Gazi Mustafa Kemal Atatürk burada kendisine maruzatını ileten Hayriye Alirıza Hanımı dinlemiş ve sorunları için çözüm önerilerinde bulunmuştur.[47]

Foto 5. Kırklareli Belediye Hizmet Binası Açılış Töreni, 1900 Yılı.

“Kırkkilise’de Müceddeden İnşa Olunan Daire-i Belediye”

Foto 6. Eski Belediye Binası Şimdiki Kırklareli Müzesi

Foto 7. Eski Belediye Binası Şimdiki Kırklareli Müzesi 1960’lı yıllar.

Foto 8. Sol Arkada Belediye Binası, Sağ Arkada Hükümet Konağı ve Jandarma Karakolu, Önde Belediyeye Ait Olan Özgürlük Parkı – 1912 Yılı.

Foto 9. Kırklareli Belediye Hizmet Binası Önü, 29 Ekim 1929.

Foto 10. Eski Belediye Binası Önü, Atatürk Hayriye Hanım’ı Dinlerken. 20 Aralık 1930.

 

Foto 11. Eski Belediye Binası Önü, Atatürk Hayriye Hanım’ı Dinlerken, 20 Aralık 1930.

 

1962 Yılına kadar etkin bir şekilde kullanılan bu güzel yapı, şehrin büyümesi, artan nüfus, görev alanlarının genişlemesi  ve personel sayısının artması sonucunda ihtiyaca cevap veremez hale gelmiş, bu nedenle yolun karşı tarafında Karacaibrahim Camii bitişiğinde yeni hizmet binası inşasına başlanılmıştır. Yeni hizmet binası inşasının tamamlanması ile 1970 yılı itibari ile tamamen boşaltılan yapı  kaderine terk edilmiştir.

Harap durumda olan yapı ile ilgili 1972 yılında yıkım kararı alınmış, dönemin Halkevi Müdürü Nazif Karaçam önderliğinde bu kararın bir süreliğine ertelenmesinin önünü açan girişimlerde bulunulması sonucunda, 1973 yılında Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunca tarihi eser kapsamına alınan yapının yıkımı engellenmiştir.[48]

1983 Yılında müze yapılmak amacıyla Kültür Bakanlığı’na devredilen yapı, amacın gerçekleşmemesi nedeniyle dönemin Belediye Başkanı Ali Nazmi Üstündağ tarafından tekrar Belediye uhdesine geri alınmıştır.  

Foto 12. Kırklareli Müzesi Açılışı, Töreni, 14 Ocak 1994. Solda Kültür ve Turizm Bakanı Fikri Sağlar, Hemen Arkasında Vali Çetin Birmek ve Belediye Başkanı Kadir Gökçe.

Kadir Gökçe’nin Belediye Başkanlığı döneminde, 25 Aralık 1989 tarihli Belediye Meclis Kararı ile tekrar Kültür Bakanlığı’na tahsis edilen yapı üzerinde restorasyon çalışmalarına başlanılmış, 14 Ocak 1994 tarihinde dönemin Kültür Bakanı Fikri Sağlar tarafından “Kırklareli Müzesi” olarak kullanılmak üzere açılışı yapılmıştır. Sonraki yıllarda tekrar restorasyonu yapılan yapı halen Kırklareli Müzesi olarak kullanılmaktadır.[49]

Neo-klasik tarzda inşa edilen iki katlı bu yapının, giriş bölümü dışa çıkıntılı, dört yüksek sütun ve ortadaki geniş üç kemerle birbirine bağlanmıştır. Girişin her iki yanında, ön cepheyi hareketlendiren basık kemerli ikişer pencere, üst katta tekrarlanmakta, silmeler katlar arasını belirgin hale getirmektedir. Kırma çatı sistemine sahip olan yapının örtü sistemi marsilya tipi kiremitlerle kaplıdır.

Belge 7. Kırklareli Müzesi Planı.

            Yapıya ait eski fotoğraflarda görülen bahçe duvar ve korkulukları günümüze ulaşmamıştır. Muhtemelen Mustafa Kemal Bulvarı üzerinde yapılan yol genişletme çalışmaları esnasında yıkıldığı düşünülmektedir.

GÜNÜMÜZDE KULLANILAN  BELEDİYE HİZMET BİNASI

            Eski Belediye Binasın fiziki olarak yetersiz kalması nedeniyle, 1941 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğünden satın alınan, Karacaibrahim  (Kapan) Camiinin bitişiğinde bulunan eski mezarlık arsası ve bitişiğindeki arsa üzerine yeni bir hizmet binası inşa edilmiş, 1962 yılında bu binaya taşınılmıştır. 2015 Yılında kapsamlı bir şekilde yenilenen ve halen aktif olarak kullanılan dört katlı betonarme bu bina da fiziki olarak yetersiz kalması nedeniyle, Belediye hizmetlerinin birçoğu kiralanan farlı binalarda yerine getirilirken Başkanlık Makamı halen bu binada hizmet sunmaktadır.[50]

Foto 13. Kırklareli Belediye Hizmet Binası.

Foto 14. Kırklareli Belediye Hizmet Binası.

Dönemi	Belediye Başkanı
1870-1877	Süleyman Bey
	Kaftanoğlu Atıf Bey
1877-1878	Hacı Seyyid Ahmed Efendi
1878-1894	Hacı Mestan Efendi
	Üsküplüoğlu Sağır Ahmet Efendi
1894-1898	Hacı Mestan Efendi
1898-1913	Rauf Bey
	Ahmet Mazhar Bey
	Ahmet Faik Bey
	Dingiloğlu Ahmet Bey
	Tosunoğlu Mehmet Bey
	Rauf Beyzade Hilmi Bey
	Rauf Beyzade Hilmi Bey
1913-1914	Sırma Yorgi
	Müftü Baha Efendi (Vekaleten)
	Hacı Mestanın Ahmet Efendi
	Çelebi Efendi
	Dramalı Rıza Bey
1914-1920	Muhittin Özenbaş
1920-1920	Tosunoğlu Arif Bey
1920-1922	Rauf Beyzade Hilmi Bey
1922-1925	Şevket Dingiloğlu
1925-1929	Şevket Dingiloğlu
1929-1930	Ali Riza Dursunkaya
1930-1930	Karahafızoğlu Hüseyin Bey
1930-1934	Şevket Dingiloğlu
1934-1938	Mehmet Can Yeniley
1938-1938	Hasan Tahsin Sanlı (Vekaleten)
1938-1942	Haşim Peksöz
1942-1946	Haşim Peksöz
1946	Asıf Aydonat (Vekaleten)
1946-1950	Reşit Altay
1951-1956	Halil Yaman
1956-1957	Halil Yaman
1957-1958	Alaettin Eriş  (Vali)
1958-1960	Cenap Aksu (Vali)
1960-1962	Hikmet Baloğlu (Vali)
1962-1963	Mehmet Saraçoğlu (Vali)
1963-1968	Mehmet Akyürek
1968-1973	Muzaffer Ender
1973-1976	Mehmet Akyürek
1976-1980	Ali Nazmi Üstündağ
1980-1982	Hasan Şaylan
1984-1989	Ali Nazmi Üstündağ
1989-1994	Kadir Gökçe
1994-1999	Kadir Gökçe
1999-2004	Cengiz Bağdan
2004-2005	Yılmaz Şeşen
2005-2009	Cavit Çağlayan
2009-2014	Cavit Çağlayan
2014-2024	Mehmet Siyam Kesimoğlu
2024-…..	Derya Bulut

Üsküplüoğlu Ahmet Efendi

….-1894

 

 Muhittin ÖZENBAŞ

1914-1920

 

Belge.8 Şevket Dingiloğlu’nun  Kırklareli Belediye Başkanlığının Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk  Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 2 Kasım 1930

Şevket DİNGİLOĞLU

1922-1925 / 1925-1929 / 1930-1934

 

Ali Riza DURSUNKAYA

1929-1930

Karahafızoğlu Hüseyin Bey

1930

Belge.9 Doktor Mehmet Can Yeniley’in  Kırklareli Belediye Başkanlığının Cumhurbaşkanı Atatürk  Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 13 Kasım 1934

Mehmet Can YENİLEY

1934-1938

 

Hasan Tahsin SANLI ( Vekaleten )

1938

Belge.10 Haşim Peksöz’ün Kırklareli Belediye Başkanlığının Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 31 Aralık 1938

Haşim PEKSÖZ

1938-1942 / 1942-1946

Belge.11 Haşim Peksöz’ün Kırklareli Belediye Başkanlığının Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 27 Kasım 1942

Belge.12 Kırklareli Belediyesi Başkanlığı Seçimlerini Kazanan Reşit Altay’ın Başkanlığının Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 25 Haziran 1946

Reşit ALTAY

1946-1951

Belge.13 Kırklareli Belediyesi Başkanlığı Seçimlerini Kazanan Halil Yaman’ın Başkanlığının Cumhurbaşkanı Celal Bayar Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 2 Ocak 1951

Halil YAMAN

1951-1956 / 1956-1957

Belge.14 Kırklareli Belediyesi Başkanlığı Seçimlerini Kazanan Halil Yaman’ın Başkanlığının Cumhurbaşkanı Celal Bayar Tarafından Onanmasına İlişkin Kararname. 9 Ocak 1956

Belge.15 Kırklareli Belediyesi Yönetiminin Kırklareli Valiliği Uhdesine Geçmesine İlişkin Kararname. 24 Eylül 1957

Belge.16 Kırklareli Belediyesi Yönetiminin Kırklareli Valiliği Uhdesine Geçmesi ve Atanmasına İlişkin Kararname. 10 Ekim 1957

Alaettin ERİŞ / Kırklareli Valisi

1957-1958

 

Cenap AKSU / Kırklareli Valisi

1958-1960

 

Hikmet BALOĞLU / Kırklareli Valisi

1960-1962

 

Mehmet SARAÇOĞLU / Kırklareli Valisi

1962-1963

Mehmet AKYÜREK

1963-1968 / 1973-1976

Muzaffer ENDER

1968-1973

Ali Nazmi ÜSTÜNDAĞ

1976-1980 / 1984-1989

Hasan ŞAYLAN

1980-1982

Kadir GÖKÇE

1989-1994 / 1994-1999

 

Cengiz BAĞDAN

1999-2004

 

Yılmaz ŞEŞEN

2004-2005

Cavit ÇAĞLAYAN

2005-2009 / 2009-2014

Mehmet Siyam KESİMOĞLU

2014-2019 / 2019- …..

 

 

 

 

BELGE  LİSTESİ

 

 

1. T.B.M.M./14 Ocak 1925 tarih ve 82 sayılı Resmi Gazetede yayımlan 537 sayılı Kanun.

2. T.BM.M./ 537 sayılı Kanunun 4 Aralık 1924 Tarihli  Müzakere Tutanağı.

3. T.BM.M./ 537 sayılı Kanunun 15 Aralık 1924 Tarihli  Müzakere Tutanağı.

4. T.BM.M./ 537 sayılı Kanunun 20 Aralık 1924 Tarihli  Müzakere Tutanağı.

5.  Salname-i Edirne, “Def’a I, Edirne Vilayet Matbaası”,  İslam Araştırmaları Merkezi

6. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri “Cumhuriyet Arşivleri”

7. Emre Kolay “Kırklareli Müzesi Planı”

8. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri “Cumhuriyet Arşivleri”

9. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri “Cumhuriyet Arşivleri”

10. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri “Cumhuriyet Arşivleri”

11. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri “Cumhuriyet Arşivleri”

12. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri “Cumhuriyet Arşivleri”

13. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri “Cumhuriyet Arşivleri”

14. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri “Cumhuriyet Arşivleri”

15. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri “Cumhuriyet Arşivleri”

16. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri “Cumhuriyet Arşivleri”

 

 

  

 

FOTOĞRAF  KAYNAK  LİSTESİ

 

Foto 1. V. Türkaz Doğruöz

Foto 2. V. Türkaz Doğruöz

Foto 3. Anonim

Foto 4. Anonim

Foto 5. Malumat Gazetesi/ Milli Kütüphane

Foto 6. Zekeriya Kurtulmuş

Foto 7. Nazif Karaçam /Efsaneden Gerçeğe Kırklareli

Foto 8. Anonim

Foto 9.  Hasan Çalıkuşu

Foto 11. İsteataturk.com

Foto 10. Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 25 Aralık 1930.

Foto 12. Nazif Karaçam, Efsaneden Gerçeğe Kırklareli

Foto 13. Kırklareli Valiliği, Kırklareli İl Yıllığı 2000.

Foto 14. Kırklareli Belediyesi

Foto 15. Kırklareli Belediyesi

Foto 16. Kırklareli Belediyesi

Foto 17. Kırklareli Belediyesi

Foto 18. Kırklareli Belediyesi

Foto 19. Kırklareli Belediyesi

Foto 20. Kırklareli Belediyesi

Foto 21. Kırklareli Belediyesi

Foto 22. Kırklareli Belediyesi

Foto 23. Kırklareli Belediyesi

Foto 24. Kırklareli Belediyesi

Foto 25. Kırklareli Valiliği

Foto 26. Kırklareli Valiliği

Foto 27. Kırklareli Valiliği

Foto 28. Kırklareli Valiliği

Foto 29. Kırklareli Belediyesi

Foto 30. Kırklareli Belediyesi

Foto 31. Kırklareli Belediyesi

Foto 32. Kırklareli Belediyesi

Foto 33. Kırklareli Belediyesi

Foto 34. Kırklareli Belediyesi

Foto 35. Kırklareli Belediyesi

Foto 36. Kırklareli Belediyesi

Foto 37. Kırklareli Belediyesi

 

 

 

 

K A Y N A K Ç A

 

-        Aydın Cidan, Türkiye’nin Sıhhi-i İçtimai Coğrafyası 1925 (1341) Kırkkilise (Kırklareli) Vilayeti Günümüz Türkçesi

-        Ali Rıza Dursunkaya,  Kırklareli Vilayetini Tarih Coğrafya Kültür ve Eski Eserleri Yönünden Tetkik, c. 1

-        Ali Rıza Dursunkaya,  Kırklareli Vilayetini Tarih Coğrafya Kültür ve Eski Eserleri Yönünden Tetkik, c. 2

-        Dinçer Alabaşoğlu, Kırklareli’nin Müzeleri, Kırklareli Müzesi, 2011, Trakya Gezi Web Sayfası

-        Fuat Yörükoğlu, “Türk Belediyeciliğinin Gelişim Süreci”, Mevzuat Dergisi

-        Hüseyin Mevsim, “Bogdan Filovun Balkan Savaşları Günlüğü”

-        İlber Ortaylı, “Osmanlı İmparatorluğu'nda İdari Modernleşme ve Mahalli İdare Alanındaki Gelişmeler” İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi.

-        Malumat Gazetesi, S.261, S.1, 8.11.1900, Milli Kütüphane Dijital Kütüphane Sistemi, Ankara.

-        Mehmet Akif Ceylan, “Vi̇ze'de (Kirklareli̇) Yerleşmeni̇n Geli̇şi̇mi̇”

-        Nazif Karaçam, Efsaneden Gerçeğe, 1995, Kırklareli

-        Okan Ceylan, “Kırklareli İlinde Serbest Cumhuriyet Fırkası; Parti Teşkilatlanması ve 1930 Belediye Seçimleri”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

-        Salname-i Edirne, “Def’a I, Edirne Vilayet Matbaası”,  İslam Araştırmaları Merkezi.

-        Salname-i Edirne, “Edirne Merkez Vilayet Salnamesi”, Edirne Valiliği, H.1319

-        Sema Sandalcı, “Kırklareli İlinin Adları ve Anlamları Üzerine İnceleme”

-        V. Türkan Doğruöz,Volkan Dökmeci,Alfer Çiftçi, “1880 tarihli Kırkkilise Sancağı'nın Tarihi ve Coğrafî Açıdan Tasviri”

-        V.Türkan Doğruöz, “Trakya'da Yeni Işık Gazetesi ve İzmir Suikastını Tel'in Mitingi” dergipark.org.tr

-        Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivleri

-        Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri

-        Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Bankası Web Sayfası

-        T.B.M.M. Web Sayfası

 

---

[1] Sema Sandalcı, “Kırklareli İlinin Adları ve Anlamları Üzerine İnceleme”,  Yıldız Dağları ve Yakın   Çevresi Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul 2006,  s.105..; Doğu Trakya Kırkkilise, http://karpodaimon.blogspot.com/2011/  05/blog-post_536.html, (07.09.2011),  s. 1

[2] Hüseyin Mevsim, “Bogdan Filovun Balkan Savaşları Günlüğü, Timaş Yayınları, İstanbul 2014 s.

[3] Sema Sandalcı, a.g.m., s. 104

[4]T.B.M.M., Kırkkilise İsminin Kırklareli’ne Tahvili Hakkında Kanun,  

[5] Ali Rıza Dursunkaya,  “Kırklareli Vilayetini Tarih Coğrafya Kültür ve Eski Eserleri Yönünden Tetkik,  Kırklareli”, 1948, c. 1,  s. 55, ;82 Sayılı Resmi Gazete.

[6] Mehmet Akif Ceylan, “Vi̇ze'de (Kirklareli̇) Yerleşmeni̇n Geli̇şi̇mi̇” Marmara Coğrafya Dergisi,2013,53-9, s.54

[7] Ali Rıza Dursunkaya,  Kırklareli Vilayetini Tarih Coğrafya Kültür ve Eski Eserleri Yönünden Tetkik,  Kırklareli 1948, c. 1,  s. 124,136.

[8] Vahibe Türkan Doğruöz,Volkan Dökmeci,Alfer Çiftçi, “1880 tarihli Kırkkilise Sancağı'nın Tarihi ve Coğrafî Açıdan Tasviri”, Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, Cilt 3 , Sayı 6 , 2020 , Sayfalar 71 - 105

[9] Aydın Cidan, Türkiye’nin Sıhhi-i İçtimai Coğrafyası 1925 (1341) Kırkkilise (Kırklareli) Vilayeti Günümüz Türkçesi”, Kırklareli 2019, s.20.

[10] Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivleri, Yer. 11.55.1

[11] İlber Ortaylı, “Osmanlı İmparatorluğu'nda İdari Modernleşme ve Mahalli İdare Alanındaki Gelişmeler” İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 1982, Cilt 3, s 1-3, s.140

[12]  Fuat Yörükoğlu, “Türk Belediyeciliğinin Gelişim Süreci”, Mevzuat Dergisi, Mart 2009, S.135.

[13]  Fuat Yörükoğlu, Gö.Yer.

[14] Ali Rıza Dursunkaya,  Gös.Yer, c. 2,  s. 119, 120.

[15] Salname-i Edirne, “Def’a I, Edirne Vilayet Matbaası”,  İslam Araştırmaları Merkezi, 1287, s.43.

[16] Ali Rıza Dursunkaya,  Gös.Yer, c. 2,  s.121.

[17] Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri, DH.SAİDd... / 82 - 107 - 0

[18] Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri, DH.SAİDd... / 138 - 91 - 0

[19] Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri, DH.MKT. H-

[20] Ali Rıza Dursunkaya,  Gös.Yer, c. 2,  s.110.

[21] Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri, DH.MKT. 417-11

[22] Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri, DH_TMIK_S___00034_00079_001_001

[23] Edirne Merkez Vilayet Salnamesi, Edirne Valiliği, H.1319, c.1, s.101

[24] Ali Rıza Dursunkaya,  Gös.Yer, c. 2,  s.33

[25] Askeri Tarih Belgeleri Dergisi “Kırkkilise (Kırklareli) Belediye Başkanlığı tarafından Harbiye Nezaretine gönderilen 9 Ocak 1916 tarihli telgraf.” Genelkurmay Personel Başkanlığı Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları, Mart 2015, s.64, s.138.

[26] Ali Rıza Dursunkaya,  Gös.Yer, c. 2,  s.122.

[27] Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri, İ..DUİT / 67 - 104 - 0

[28] Ali Rıza Dursunkaya,  Gös.Yer, c. 2,  s.124

[29] V.Türkan Doğruöz, “Trakya'da Yeni Işık Gazetesi ve İzmir Suikastını Tel'in Mitingi” dergipark.org.tr s.4 s.44

[30] Okan Ceylan, “Kırklareli İlinde Serbest Cumhuriyet Fırkası; Parti Teşkilatlanması ve 1930 Belediye Seçimleri”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi s.474

[31] Ali Rıza Dursunkaya,  Gös.Yer, c. 2,  s.110

[32] Cumhurbaşkanlığı, Cumhuriyet Arşivleri, Yer : 30-11-1-0 / 59 - 34 - 3

[33] Cumhurbaşkanlığı, Cumhuriyet Arşivleri, Yer : 30-11-1-0 / 91 - 40 - 9

[34] Ali Rıza Dursunkaya,  Gös.Yer, c. 2,  s.121

[35] Cumhurbaşkanlığı, Cumhuriyet Arşivleri, Yer : 30-11-1-0 / 127 - 47 - 18

[36] Cumhurbaşkanlığı, Cumhuriyet Arşivleri, Yer : 157 - 35 - 16

[37] Ali Rıza Dursunkaya,  Gös.Yer, c. 2,  s.121

[38] Cumhurbaşkanlığı, Cumhuriyet Arşivleri, Yer : 030-18-02 /101-28-10

[39] Cumhurbaşkanlığı, Cumhuriyet Arşivleri, Yer : 30-11-1-0 / 184 - 22 - 3

[40] Cumhurbaşkanlığı, Cumhuriyet Arşivleri, Yer : 30-11-1-0 / 218 - 37 - 21

[41] Cumhurbaşkanlığı, Cumhuriyet Arşivleri, Yer : 30-11-1-0 / 255 - 2 - 16

[42] Cumhurbaşkanlığı, Cumhuriyet Arşivleri, Yer : 30-11-1-0 / 267 - 27 - 4

[43] Cumhurbaşkanlığı, Cumhuriyet Arşivleri, Yer : 30-18-01 / 147 – 50 - 10

[44] Ali Rıza Dursunkaya,  Gös.Yer, c. 2,  s. 120.

[45] Ali Rıza Dursunkaya,  Kırklareli Vilayetini Tarih Coğrafya Kültür ve Eski Eserleri Yönünden Tetkik,  Kırklareli 1948, c. 2,  s. 120.

[46] Malumat Gazetesi, S.261, S.1, 8.11.1900, Milli Kütüphane Dijital Kütüphane Sistemi, Ankara.

[47] Ali Rıza Dursunkaya, Gösterilen Yer. c. 2,  s.52

[48] Dinçer Alabaşoğlu, Kırklareli’nin Müzeleri, Kırklareli Müzesi, 2011, Trakya Gezi Web Sayfası.

[49] Nazif Karaçam, Efsaneden Gerçeğe, 1995, Kırklareli, s.330,331

[50] Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivleri, Yer : 30-18-1-2 / 96 - 76 – 19, 26.08.1941